หลังจากที่ผมได้ให้คำสัมภาษณ์เกี่ยวกับเรื่องแรงดันน้ำ ซึ่งได้เขียนใน Blog นี้ เพื่อเตือนเพื่อน ๆ ที่จบโยธา (กลัวว่าจะกั้นน้ำกันจนลืมนึก ถึงแรงดัน และการออกแบบพื้นบ้าน) หลังจากนั้นเพียงวันเดียว ผมก็ต้องประหลาดใจ เมื่อเพื่อน ๆ โทรมาบอกว่ามีข่าว ลงเรื่องนี้จำนวนมากพอสมควร ทั้งหนังสือพิมพ์ รายการข่าว เว็ปไซค์ ต่าง
แต่ที่เป็นประเด็นก็คือ เพื่อน ๆ ที่โทรมา หากเป็นเพื่อนที่จบโยธา ก็เข้าใจได้ไม่อยากนัก ในเรื่องแรงดันน้ำ แรงลอยตัว อย่างไรก็ตามมีเพื่อน ๆ ที่เรียนจบจากสาขาอื่น ๆ ทั้งวิทย์ ทั้งศิลป์ บอกไม่ค่อยจะเข้าใจ และไม่เข้าใจเลยอีกจำนวนมาก (
มากกว่าคนที่เข้าใจ) สิ่งที่ผมต้องการจะบอก จริง ๆ มันก็สั้น ๆ ครับ ว่า "ก่ออิฐกั้นหน้าบ้านสูง ๆ พื้นบ้านอาจทะลุได้" ฟังดูมันก็งง ๆ ใช่ไหมหล่ะครับ ไม่เห็นเกี่ยวกันเลย ก่ออิฐหน้าบ้าน ทำไมพื้นในบ้านน้ำก็ไม่ท่วมจะมาทะลุ ??? อ่านต่อเลยครับว่าทำไม
ดังนั้นผมจึงได้เขียนเรื่องราว "ศุภชัย กับ น้ำพุ ในบ้าน เมื่อน้ำท่วม" เพื่ออธิบายสิ่งที่อยากจะเตือน ผู้คนอีกจำนวนมาก ซึ่ง กำลังจะพบกับน้ำท่วม (
ขณะที่เขียนนี้ ก็ได้ยินข่าวว่าน้ำไปถึง รามอินทรา รัชโยธิน แล้ว จึงต้องเร่ง บอกต่อ ต่อไป เพื่อป้องกันความเสียหายที่จะเกิดขึ้นกับโครงสร้างของพื้นบ้าน ด้วยเหตุแห่งความเร่งด่วน จึงขออภัยสำหรับรูปภาพที่วาดรีบ ๆ ไม่สวยงาม เพียงเพื่อให้เข้าใจได้ง่ายขึ้นครับ)
ในบทความนี้ ในลำดับแรก ผมขออธิบายแรงลอยตัวนะครับ ให้ทุกท่านนึกถึงขันตักน้ำ ที่ลอยอยู่ในโอ่ง เมื่อท่านใช้มือกดขันลงไปตรง ๆ แต่ไม่ให้ขันจม จะรู้สึกได้เลยว่ามีแรงต้านมือ ขึ้นมา อันนี้แหล่ะครับ แรงลอยตัว ต่อมามันเกี่ยวกับบ้านได้อย่างไร ก็ในเมื่อบ้านของท่านมีน้ำมารอบ ๆ บ้าน และบ้าน ก็ได้มีการป้องกันน้ำจากการก่ออิฐ บ้านที่อยู่ในน้ำ ก็เหมือน ๆ ขันอยู่ในโอ่ง น้ำดันขันในลอยขึ้น ก็ เหมือน บ้านถูกน้ำรอบ ๆ ที่ระดับสูงกว่าพื้นภายในบ้าน ดันลอยเช่นกัน แต่ในความเป็นจริงบ้านไม่ลอย หรอกครับ เพียงแต่จะมีแรงดัน กระทำที่พื้นบ้านด้านล่าง เช่นเดียวกับ พื้นของขัน แรงดันมันจะมากขึ้นตามระยะที่เรากดขันในลงไป
เรื่องที่สองผมต้องขออธิบาย ว่าพื้นบ้านพักอาศัยปกติ ไม่ได้ออกแบบเพื่อป้องกันแรงดันน้ำ (แรงลอยตัว) ซึ่งมีลักษณะ ดันพื้นบ้านจากด้านล่าง ซึ่งมันกลับทางกับแรงปกติ (ปกติจะออกแบบไว้รับน้ำหนักสิ่งของเครื่องใช้ ผู้คน ซึ่งแรงจะกดลงที่พื้นจากด้านบน ตามแรงโน้มถ่วงของโลก) ดังนั้นพื้นบ้านที่ดูแข็งแรงของท่าน จะแตกร้าวเสียหายได้ง่ายมาก ๆ จากแรงลอยตัว (เรื่องการวิเคราะห์โครงสร้าง นี้วิศวกรโครงสร้างสามารถคำนวณได้ครับ ผมจึงทราบได้ว่าพังง่ายเอามาก ๆ)
หลังจากพอเข้าใจเรื่องแรงลอยตัวและ การออกแบบพื้นบ้านโดยปกติแล้ว ผมก็จะมีคำแนะนำดังต่อไปนี้ครับ
รูปแรก และสอง ครับ เป็นกรณีที่น้ำ ท่วมไม่มาก ไม่สูง การก่ออิฐบล็อกในระดับ
ไม่เกิน 2 ก้อน (ระดับความสูงของน้ำไม่เกิน 40 ซม. การป้องกันน้ำในระดับนี้ ไม่น่าจะมีปัญหาครับ ถึงแม้ว่าจะมีแรงดันน้ำ(แรงลอยตัว) แต่แรงนี้ก็ยังไม่มากพอที่จะทำลายพื้นบ้านได้ เนื่องจาก มีน้ำหนักของตัวพื้นคอนกรีตเองกดและดันน้ำอยู่
สบายใจได้ครับ ในรูปจะเป็นว่าใต้พื้นบ้านเองต้องรับกับแรงดันน้ำเท่ากับ ระดับน้ำภายนอกบ้าน ในรูปแสดงไว้ 30 ซม. (เท่ากับระดับน้ำภายนอก 30 ซม.) ระดับนี้ถึงว่า เป็นระดับไม่ต้องห่วงอะไร ไม่น่ามีการแตกของพื้นจากแรงลอยตัว ผมให้เรียกว่าระดับ Beginner
ต่
สำหรับ
รูปที่ 3 เป็นรูปที่ระดับน้ำภายนอกสูงขึ้นถึงระดับที่ต้องใช้อิฐบล็อกสูง 3-4 ก้อนครับ ในความสูงระดับนี้ (50-80 ซม.) แรงดันน้ำที่ดันขึ้น มีมากกว่าน้ำหนักของตัวพื้นคอนกรีตเอง ทำให้มีโอกาสที่จะเกิดการแตกร้าวของพื้น และทำให้น้ำผุดขึ้นกลางพื้นบ้าน (น้ำพุ) อย่างไรก็ตาม ในระดับน้ำขนาดนี้ ก็พอมีวิธีการลดความเสี่ยงของการแตกร้าวของพื้นจากแรงลอยตัวได้ครับ โดยทำตามรูปที่ 4
รูปที่ 4 เป็นการใส่น้ำหนักลงไปที่กลางพื้นบ้านนะครับ เพื่อให้แรงจากน้ำหนัก หักล้างกับแรงลอยตัว โดยวิธีวางน้ำหนัก ให้วางกลาง ๆ พื้นเข้าไว้ครับ ดังแสดงใน
รูปที่ 5 ในระดับนี้ผมตั้งชื่อให้ว่า ระดับ Intermediate
ในระดับต่อไป เป็นระดับที่กั้นน้ำอย่างเดียวมีโอกาสสูงมากๆ ที่จะมีการแตกของพื้นบ้านและมีน้ำพุส่วนตัว (
รูปที่ 6) ผมให้ชื่อว่าระดับ Advance เนื่องจากไม่ง่ายนะครับที่จะทำ เนื่องจากต้องใช้เครื่องปั้มน้ำ คอยปิด-เปิด ปั้ม ดูการรั่วซึม ซึ่งเกิดได้ง่ายแล้ว แต่อย่างไรก็ตามจะบอกว่าไม่มีวิธีป้องกัน น้ำในระดับที่สูง เป็นเมตร ก็คงไม่ได้ วิธีนี้ต้องใช้วิธีผสมผสานนะครับทั้งวิธีวางน้ำหนัก และ ลดแรงดันน้ำจะการปั้มน้ำ
ในระดับนี้การวางน้ำหนัก อาจเพียงพอ หรือไม่ก็ได้นะครับ ดังนั้นอาจต้องหาน้ำหนักมาเพิ่ม ซึ่งบ้านคนน้ำจะท่วม คงไม่หากันได้ง่าย ๆ เพราะต้องหาถึง 100 กก. ต่อ พื้นที่ของห้องนั้นๆ 1 ตารางเมตร ต่อความสูงของน้ำทุก ๆ 10 ซม. ที่ขึ้นเกิน 50 ซม.มาแล้ว ดังแสดงใน
รูปที่ 7 ยกตัวอย่างนะครับ สมมติว่า ห้องขนาด 3x3 ม. (9 ตร.ม.) น้ำด้านนอกสูง 60 ซม. จะต้องใส่น้ำหนักประมาณ 100 x 9 x (60-50)/10 =900กก. หาไม่ได้ง่าย ๆ แน่ครับ (จริงๆ ไม่จำเป็นต้องใช้น้ำหนักเท่านี้ครับน้อยกว่านี้ก็ได้) แต่วิธีนี้ก็เป็นปัญหาอยู่ดี ถ้าน้ำลด ไม่มีแรงดันน้ำ ต้องรีบมาเอาน้ำหนักที่มาวางไว้ออกอีก เพราะจะน้ำหนักเกินเวลาน้ำลดนะครับ (ยุ่งจริง ไม่รู้จะทำได้จริงไหม??)
วิธีที่ได้ผลจริง ๆ จึงต้องเป็นวิธี กั้นน้ำบริเวณรั้ว แล้วสูบน้ำออก เพื่อลดแรงดันน้ำครับ ดังแสดงในรูป
ที่ 8 วิธีนี้จึงจำกัด ทำได้เฉพาะบ้านที่มีบริเวณรอบบ้านทุกด้านเท่านั้น การสูบน้ำออก จะทำให้แรงดันน้ำลดลงครับ โดยน้ำร่องน้ำเล็ก ๆ และมีความลาดเอียงเข้าหาหลุม ที่เราเตรียมได้สูบน้ำออกครับ วิธีนี้ไม่ง่าย เลย อย่างไรก็ตาม หากบ้านของท่านมีรั้วที่มั่นคง น้ำไม่ซึมเข้า มีท่อระบายรอบ ๆ บริเวณบ้าน วิธีนี้ก็เหมาะครับ หากท่าน ทำการอุดท่อระบายน้ำ ระหว่างด้านในรั้วและนอกรั้วไม่ให้น้ำผ่านได้ มีเวลาปิด-เปิด ปั้มน้ำ (หรือใช้ระบบลูกลอย) วิธีนี้สามารถใช้ได้ดีนะครับสำหรับการทำทั้งหมู่บ้าน และสำหรับบ้านเดี่ยว แต่ บ้านเดี่ยวหลังเดียวทำได้ก็จริง แต่เหนื่อยครับ
สรุปก็คือ
A - สำหรับกรณีที่จะกั้นน้ำที่ง่ายที่สุด
ผมขอแนะนำให้กั้นน้ำ โดยใช้ความสูงเท่ากับ อิฐบล็อก 2 ก้อน (20 x 2 = 40ซม.) อาจเป็นที่บริเวณ หน้าประตูบ้าน ก็เพียงพอแล้ว หากน้ำภายนอก สูงเกิน 40 ซม. ก็ให้ยอมรับและ ยอมให้น้ำไหลท่วมภายในบ้าน เนื่องจากด้วยความสูงของน้ำระดับ 40 ซม.นี้ พื้นบ้านของท่านควรจะรับแรงดันน้ำนี้ได้ ไม่แตกร้าว แต่หากท่านกั้นน้ำโดยก่ออิฐบล็อกเพิ่มขึ้นไปเรื่อย ๆ พื้นบ้านก็แตก น้ำก็ผุด เนื่องจากทนแรงดันน้ำไม่ได้ ผลที่ได้รับ ก็คือ น้ำก็ท่วม ยังไม่พอ พื้นบ้านยังแตกเสียหายเพิ่มอีกด้วย
B - สำหรับกรณีต่อไป สำหรับท่านที่รับความเสี่ยงได้มากขึ้น ความเสี่ยงนั้นก็คือ การแตกร้าวของพื้นบ้าน และน้ำอาจผุดขึ้นกลางบ้าน (น้ำพุ) ในกรณีนี้ ก็เป็นระดับที่ ก่อ กำแพงกั้นน้ำ ที่ระดับความสูงของอิฐบล็อก 3 - 4 ก้อน ด้วยความสูงในระดับ 60 - 80 ซม. นี้ จากการคำนวณโครงสร้างพบว่ามีความเสี่ยงที่จะ เกิดการแตกร้าวของพื้นบ้าน และน้ำจะผุดขึ้นในบ้าน ซึ่งในบ้านของแต่ละท่าน อาจมีความทนทานได้ไม่เท่ากัน ขึ้นอยู่กับ การก่อสร้างและคุณภาพของคอนกรีต อย่างไรก็ตาม หากต้องการที่จะกั้นน้ำในระดับความสูง 60 - 80 ซม. มีวิธีที่ลดความเสี่ยงในการแตกร้าวของพื้นบ้านได้ โดย น้ำสิ่งของที่มีน้ำหนัก มาวางไว้ ในตำแหน่งกึงกลางของแผ่นพื้น เพื่อกดพื้นบ้านให้แอ่นตัวลงไปด้านล่าง เพื่อต้านกับแรงลอยตัวจากน้ำที่ดันพื้นให้แอ่นขึ้นมา
C - สำหรับกรณีที่น้ำภายนอกบ้านสูงมากกว่าพื้นบ้าน มากกว่า 80 ซม. แล้ว (ในการก่ออิฐบล็อก ที่ความสูงมากกว่า 4 ก้อน เป็นต้นไป) ในกรณีนี้ มีความเสี่ยงสูงมาก ๆ ที่ พื้นของบ้านพักอาศัย จะแตกร้าว และมีน้ำผุดขึ้นมา ค่อนข้างแน่นอน ในกรณีนี้ ไม่ใช่ว่าจะไม่มีวิธีที่ป้องกันได้ แต่วิธีการป้องกัน ออกจะยุ่งยากพอสมควร คือ
- ใช้การวางน้ำหนักต่าง ๆ ลงที่พื้น เพื่อดันพื้นให้แอ่นลงด้านล่างตามแรงโน้มถ่วงของโลก เพื่อหักล้างกับแรงดันน้ำ(แรงลอยตัว) ซึ่งดันขึ้นด้านบน เหมือน กรณี 40 - 60 ซม. (กรณี B)
- ใช้การขุดร่องน้ำ รอบ ๆ บ้าน พร้อมทั้งมีเครื่องสูบน้ำออกไปภายนอกรั้ว และกั้น แนวกันน้ำบริเวณรั้ว (ใช้ได้เฉพาะกรณีบ้านเดียว เท่านั้น ทาวเฮ้าส์ ใช้ไม่ได้เนื่องจากไม่มีพื้นที่สนามรอบบ้าน) ด้วยวิธีนี้จะทำให้แรงดันน้ำบริเวณใต้พื้นบ้านลดลงได้ และเป็นวิธีที่เหมาะสำหรับหมู่บ้าน มากกว่าบ้านเดียวๆคนเดียวทำครับ
สรุปอีกที "ก่ออิฐสูง ๆ ไว้ เวลาน้ำมาจริงๆ น้ำมาสูง จริง ๆ น้ำไม่อาจเข้าบ้านตรงที่ก่ออิฐกันไว้อย่างดี แต่จะดันพื้นบ้านแตกจากด้านล่าง แล้วน้ำจะเข้ามาในบ้าน แบบน้ำพุส่วนตัวเลยครับ"
เพิ่มเติมนะครับเป็นคำถามจากเพื่อน ๆ คนรู้จัก Q&A
Q โดยน้องโสม: ไม่ได้ใช้อิฐบล็อกกั้นน้ำ ใช้กระสอบทราย จะดีกว่าไหม?
A โดยศุภชัย: จะใช้วัสดุใด ๆ ก็ตาม กระสอบทราย อิฐ ฯลฯ ที่กั้นน้ำได้ ก็ทำให้แรงดันน้ำเกิดทุกกรณีครับ หมายความว่า ถ้ากั้นน้ำได้ แรงดันก็จะเกิดตามระดับน้ำที่เราไปกั้นไว้ครับ
โดย ศุภชัย สินถาวร
